بازار؛ گروه آب و انرژی: ابهامات درمورد سرنوشت برجام ادامه دارد. حالا دیگر وزارت نفت به دنبال اجرای روش های دیگری برای فروش نفت خود بوده و ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی را به شدت دنبال می کند. همین هفته بود که جواد اوجی از تحقق رویای ۴۳ ساله خود و راه اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام ال‌پالیتو در ونزوئلا خبر داد. بسیاری از کارشناسان نفتی معتقدند که دولت اینگونه می تواند منابع نفتی کشور را در پالایشگاه‌های فراسرزمینی بدون مشکلات تحریم در بازار جهانی به فروش برسد. البته به نظر می رسد که این طرح دولت سیزدهم خیلی هم طرح جدیدی نیست.

رضا پدیدار رییس کمیسیون انرژی پارلمان بخش خصوصی در گفتگو با بازار با بیان اینکه مساله پالایشگاه های فراسرزمینی موضوع جدیدی نیست، گفت: پیش از این ایران هم همکاری پالایشگاهی را درانگلستان و هلند داشتیم. بعد از پیروزی انقلاب هم تجربه هایی با کشورهای سنگاپور و مالزی داشتیم. هرچند که این هدف گذاری ها محقق نشد و در نهایت همکاری های دو کشور در قالب خدمات فنی و مهندسی ادامه پیدا نکرد.

نقش پر رنگ دولت در طرح های نفتی

اما نکته قابل تامل دیگر این طرح نفتی، دولتی بودن آن است. با وجود تاکیدات بسیاری که روی مساله کاهش تصدی گری دولت در بخش های مختلف وجود دارد، به نظر می رسد که نفت در ایران حالا حالا ها دولتی خواهد ماند.

پدیدار که معتقد است تجربه اخیری که ایران با ونزوئلا در زمینه احداث پالایشگاه فراسرزمینی یک همکاری دولتی بوده و در عمل استفاده ای از ظرفیت بخش های مختلف از جمله بخش خصوصی صورت نگرفته است، ادامه داد: در حالی وزارت نفت خود طرح ها و پروژه های این چنینی را اجرا می کند که بخش خصوصی ایران در زمینه فعالیت های دانش بنیان و تولید محصولات هیدروکربنی توانایی بالایی دارند. ضمن اینکه تجربه نشان داده که واگذاری طرح ها به بخش خصوصی شرایط را برای دور زدن تحریم ها هم آسان تر می کند.

این کارشناس انرژی ادامه داد: بخش خصوصی در ایران پتانسیل بالایی از نظر دانش فنی و مهندسی دارد ولی از نظر توان مالی کمی ضعیف است. اگر این حمایت توسط دولت در مدل خط اعتباری یا خط تهاتری صورت گیرد می توانیم مدل همکاری خود را با کشورهای هدف توسعه دهیم به گونه ای که به بازدهی مطلوبی دست پیدا کنیم.

او همچنین ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه ای پالایشگاه فراسرزمینی ایران در ونزوئلا را بسیار اندک دانست و گفت: بر اساس گزارش های منتشر شده مصرف فرآورده های هیدروکربنی تا سال ۲۰۳۵ روند افزایش خواهد داشت. در چنین شرایطی بهتر است که ما از ظرفیت خالی که در بخش خصوصی وجود دارد، استفاده کنیم. البته همانطور که اشاره کردم استفاده از این ظرفیت نیازمند حمایت مالی است.

به گفته رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، انجمن شرکت های مهندسی و ساخت تجربیات بسیار خوبی را در فرآِیند ساخت تجهیزات پالایشگاهی دارد، بنابر این پیشنهاد من به مسئولین دولت سیزدهم این است که از این ظرفیت خالی استفاده شود.

اما و اگرهای کشورهای مقصد برای احداث پالایشگاه های فرامرزی

در این میان هستند کارشناسانی که معتقدند که احداث پالایشگاه های فراسرزمینی در زمین کشورهایی که خود نیز به نوعی با تحریم ها دست و پنجه نرم می کنند، نمی تواند به تنهایی مشکلات ایران را حل کند. آنها بر این باورند که کشورهایی که باید برای اجرای پروژه های فرامرزی انتخاب می شوند یا خود بازار مناسبی داشته باشند یا اینکه خود تحریم نباشند.

رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در اینباره می گوید: باید پیش از انجام هر کار توجیه اقتصادی و بازدهی آن مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. به عنوان مثال در اروپای شرقی سابق پتانسیل مصرف پایین است در حالیکه در کشورهای اروپایی غربی پتانسیل مصرف بالاست. همچنین کشورهایی پر جمعیت آسیایی همچون که سنگاپور و ویتنام پتانسیل مصرف بالا بوده و از طرفی در فرآیند توسعه جهانی هستند، می تواند بازدهی خیلی خوبی برای کشور ما داشته باشد.

صرفه اقتصادی بالای پالایشگاه های کوچک

تاکنون وزارت نفت جزییات دقیقی درباره مسائل مالی پالایشگاه ال‌پالیتو، قیمت تمام شده تولید محصول در ونزوئلا و بازدهی این طرح پالایشگاهی اعلام نکرده است. با این وجود پدیدار معتقد است که احداث پالایشگاه های فراسرزمینی سود مناسبی دارد. به گفته او، مدت زمان بازگشت سرمایه در فعالیت های پتروشیمی و پالایشگاهی حدود ۳ سال است، این یعنی سود دهی حدود ۳۰ درصدی در سال که رقم بالایی در صنعت محسوب می شود.

او البته این را هم گفت که دولت می تواند در سرمایه در بخش های دیگری سود بیشتری را به دست آورد. به عنوان مثال صرفه اقتصادی ایجاد پالایشگاه های کوچک یا همان مینی ریفاینری ها بسیار بالاتر است. در واقع دولت با این کار می تواند با سرمایه گذاری کم تر و مشارکت بخش خصوصی به بازدهی بیشتری دست پیدا کرد.

ساخت ۶ پالایشگاه فراسرزمینی در دولت سیزدهم

اوایل ماه مه سال‌جاری میلادی، یک قرارداد اولیه با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی و تکمیل ظرفیت پالایشگاه دولتی ۱۴۰ هزار بشکه‌ای «ال‌پالیتو»، در ایالت کارابوبو امضا شد. پالایشگاه «ال‌پالیتو» کوچک‌ترین پالایشگاه نفتی در ونزوئلا است که در حال حاضر با ۵۰ درصد ظرفیت خود در حال بهره‌برداری است. آن‌طور که رسانه‌های خارجی اعلام کرده‌اند ارزش این قرارداد ۱۱۰ میلیون یورو بوده است. طبق قرارداد دو کشور، منابع مالی این پروژه توسط شرکت نیکو تأمین خواهد شد و خوراک نفت خام این پالایشگاه با مشارکت شرکت ملی نفت از طریق شرکت نیکو تأمین می‌شود.

رویترز در آن زمان در این باره نوشت: شرکت‌های دولتی ایرانی پس از انعقاد قرارداد برای تعمیر کوچک‌ترین پالایشگاه ونزوئلا، برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی این کشور با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده شده‌اند. در اوایل سال ‌جاری نیز شرکت‌های دولتی ایران قطعاتی را برای راه‌اندازی مجدد یک واحد تولید بنزین‌ به «پاراگوانا» ارسال کردند. مجتمع پالایشگاه پاراگوانا مستقر در پونتو فیجو ونزوئلا است که به‌عنوان سومین پالایشگاه جهان شناخته می‌شود. این مجتمع پالایشی، از سه پالایشگاه به نام‌های پالایشگاه اوای، پالایشگاه کادون و پالایشگاه گرانده تشکیل شده است. پس از تحریم ونزوئلا توسط آمریکا، سرمایه‌گذاری ‌اندک در این پالایشگاه، گذشت زمان و عدم تعمیرات اساسی، موجب فرسودگی پالایشگاه و از کارافتادن برخی از بخش‌های آن شد. حال ایران قصد دارد با احیای این پالایشگاه نفتی، آن را به بخشی از بازار نفتی خود تبدیل کند.

سومین پالایشگاهی که ایران سهامدار آن خواهد شد، یک پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است. حجم سرمایه‌گذاری این پالایشگاه ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای از سال‌ها پیش وجود دارد که به‌ دلیل تحریم‌های آمریکا نیمه‌کاره رها شده است. چهارمین و پنجمین پالایشگاه نیز دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» در ازبکستان است که تنها پس از چند ساعت از عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای قرارداد آن امضا شد. پالایشگاه‌های مورد توافق با ایران برای اجرای سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و حالا با کمک خدمات فنی و مهندسی و دانش ایرانی، این ظرفیت کامل بازسازی خواهد شد و فرصتی برای پالایشگاه‌داری فراسرزمینی در اختیار ایران قرار خواهد داد.

اما ششمین پالایشگاه، پالایشگاه الفروقلس سوریه است. مطالعات ساخت این پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای در سوریه پایان یافته است و پس از آماده شدن سایر شرایط، با سرمایه‌گذاری مشترک وارد مرحله جدید خواهد شد.